Ο Χριστός στο Ευαγγέλιο μας εξηγεί τις μεθοδεύσεις της κοσμικής εξουσίας και τις αντιδιαστέλλει με το ήθος που θα πρέπει να επιδεικνύουν όσοι τον ακολουθούν ως μαθητές του (παράθεση σχετικού χωρίου). Όταν του θέτουν οι Φαρισαίοι το ερώτημα για την υποχρέωση που τους επιβάλλει ο Καίσαρας να πληρώνουν φόρο, Εκείνος τους προτρέπει τα μέταλλα-κέρματα να τα δώσουν στον Καίσαρα, γιατί αυτά μόνο του ανήκουν. Τους εαυτούς τους, όμως, να τους προσφέρουν στο Θεό. Όταν τον ανακρίνει η κοσμική εξουσία στο πρόσωπο του Πιλάτου, Εκείνος, υπομονετικά και φιλόστοργα, ξεσκεπάζει όλη την ηθική και πνευματική της ανεπάρκεια.
Μέσα από όλα αυτά κατανοούμε πως ο ανθρώπινος εγωισμός κατάφερε να διαστρέψει τη διακονία του να συντονίζεις μια κοινότητα ανθρώπων, σε λύσσα για την εξουσία, η οποία καθίσταται αφιλάνθρωπη και τυραννική. Ακόμη κι όταν οι φορείς της εξουσίας είναι μέλη της χριστιανικής κοινότητας, ο κίνδυνος δεν είναι μικρότερος. Αντίθετα, τότε κινδυνεύει όλη η Εκκλησία να καταντήσει ένας εκκοσμικευμένος μοχλός εξουσίας και συμπαραστάτης σε αδικίες και αντιευαγγελικές συμπεριφορές.
Ένας από τους σημαντικότερους προμαχώνες-αντιστάσεις σε τέτοιου είδους εκκοσμικεύσεις υπήρξε και ο μοναχισμός.Είναι χαρακτηριστική η άρνηση του αγίου Αντωνίου να δεχτεί την πρόσκληση για συνάντηση με τον άγιο Κωνσταντίνο. Δυστυχώς, η Εκκλησία δεν αντιστάθηκε μέχρι τέλους στον πειρασμό και, στη μεν Δύση εξετράπη στο να γίνει η ίδια κοσμική εξουσία -βλ. Βατικανό- με όλες τις δογματικές συνέπειες, όπως τις ζούμε από το Σχίσμα μέχρι σήμερα, στη δε Ανατολή υποτάχθηκε στο κράτος και ανέχθηκε -ακόμη χειρότερα, πολλές φορές επεδίωξε- να γίνει γρανάζι του κρατικού μηχανισμού, δημιουργώντας το φαινόμενο του Καισαροπαπισμού. Ευτυχώς, παρά ταύτα, στην Ανατολή, δεν επήλθαν δογματικές αλλοιώσεις στο φρόνημα της Εκκλησίας.
Η περίοδος της Εικονομαχίας είναι όντως μια περίοδος κατά την οποία, όσοι αντιλαμβάνονταν την απόσταση που χωρίζει τον Καίσαρα από το Χριστό, δεν υπετάγησαν στην «ιδιόρρυθμη αυτοκρατορική θεολογία» περί των εικόνων. Αυτοί αγωνίστηκαν να διαφυλάξουν το φρόνημα της Εκκλησίας ακαινοτόμητο, αντιλαμβανόμενοι ότι ο νους και το βλέμμα των Χριστιανών είναι στραμμένα στα έσχατα, στην Άνω Ιερουσαλήμ, και πως, έστω κι αν ζουν μέσα στα πλαίσια της ιστορίας, δεν εγκλωβίζονται από τις συγκυρίες της ή τους εξουσιαστές «του παρόντος αιώνος του απατεώνος», αναγνωρίζοντας ως μόνο Κύριο του κόσμου και της ιστορίας τον σαρκωμένο Λόγο. Οι μοναχοί που αντιστάθηκαν στην εκκοσμίκευση της Εκκλησίας, ήδη από τον 4ο αιώνα, για άλλη μια φορά αναλαμβάνουν να σηκώσουν το βάρος αυτού του αγώνα και να πληρώσουν βαρύ φόρο αίματος. Ανάμεσά τους ο άγιος Στέφανος ο νέος.
Ο άγιος Στέφανος και οι συναθλητές του στο μαρτύριο μας έδειξαν πόσο επικίνδυνο είναι να γίνεται συνομιλητής της Εκκλησίας για θέματα πνευματικά ο Καίσαρας. Τότε είναι βέβαιη η αλλοίωση της πίστης, αφού ο κόσμος εισβάλλει στην κοινότητα της Χάριτος. Μας έδειξαν επίσης, πόσο εξίσου επικίνδυνο είναι, η Εκκλησία να λειτουργεί ως παράρτημα του κράτους, καθώς δεν θα μπορέσει να ξεφύγει από την εκκοσμίκευση και τη συμμετοχή της στην αδικία.
Στο σημερινό ερώτημα που με προκλητικά υποκριτικό τρόπο μας θέτουν κάθε τόσο οι ποικιλώνυμοι «Καίσαρες» περί χωρισμού Εκκλησίας-κράτους, θα πρέπει να απαντήσουμε, έχοντας στο νου μας το ήθος ιερών προσωπικοτήτων, όπως ο άγιος Στέφανος.
Ο πατήρ Δανιήλ, από την ουράνια πατρίδα, μ’ αυτό το έργο του μας διδάσκει τη δέουσα στάση στις σημερινές και όχι μόνο προκλήσεις. Το κείμενό του, όλο φρεσκάδα και δύναμη, χωρίς παιδαριώδεις συναισθηματισμούς και πολυλογίες, με τρόπο κομψό, εύστοχο και συναρπαστικό, μας μεταφέρει στο Βυζάντιο του 8ου αιώνα μ.Χ. Στις εύστοχες παραπομπές του, μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για την πληρέστερη κατανόηση των γεγονότων και της εποχής. Απόλυτα τίμιος με την ιστορική αλήθεια, δεν ωραιοποιεί ούτε υπερβάλλει, αλλά λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Ο τρόπος που ο συγγραφέας μας απλώνει τη βεντάλια των γνώσεων και των πληροφοριών με τα σχόλια και τις παραπομπές που κάνει, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πραγματικό υπόδειγμα για το πώς θα μπορούσε να διδάσκεται η Ιστορία στα σχολεία μας, ώστε να μην αντιμετωπίζεται από τα παιδιά ως ένα από τα απεχθέστερα μαθήματα.
Το βιβλίο αυτό τελικά, όπως κι αν το δει κανείς, είτε ως συναξάρι είτε ως θεολογικό σχόλιο στα διλήμματα του σήμερα είτε ως μία εκλαϊκευμένη ιστορική μελέτη, είναι σίγουρο ότι δεν θα απογοητεύσει τον αναγνώστη, που θα το διαβάσει αχόρταγα.
…όσοι τον ακολουθούν ως μαθητές του (Ματθ.20,25-28,Μαρκ.10,42-44,Λουκ.22,25-26)
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ
Θείαν ἄσκησιν ἐνδεδειγμένος, σκεῦος γέγονας δικαιοσύνης διαπρέπων ταῖς σεπταῖς ἀναβάσεσι· καὶ τοῦ Χριστοῦ τὴν εἰκόνα σεβόμενος, μαρτυρικῆς ἠξιώθης φαιδρότητος. Θεῖε Στέφανε, ἐν ὅπλῳ ἡμᾶς στεφάνωσον τῆς θείας εὐδοκίας τοὺς ὑμνοῦντας σε.
