Ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς εἶναι ὁ στενότερος, ἀνήκει στοὺς στενότερους καὶ προσφιλέστερους συνεργάτες καὶ συνοδοιπόρους τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Εἶναι ὁ μόνος ἀπὸ τοὺς τέσσερεις Εὐαγγελιστὲς ποὺ δὲν προέρχεται ἀπὸ τοὺς Ἰσραηλῖτες, ἀλλὰ προέρχεται ἀπ’ τοὺς ἐθνικούς. Ἤτανε προσήλυτος. Δηλαδὴ ἐξ ἐθνῶν ἔγινε Ἰσραηλίτης, τῆς θρησκείας τῶν Ἰουδαίων, καὶ μετὰ Χριστιανός. Κι αὐτὸ φαίνεται, διότι ἀγνοεῖ καὶ τὴν ἑβραϊκὴ γλῶσσα.

Ἐὰν τὸν Χριστιανισμὸ τὸν παρουσιάσουμε μὲ ἕνα μεγάλο οἰκοδόμημα καὶ τὸ οἰκοδόμημα αὐτὸ ἔχει κάποια θεμέλια, κάποιες κολῶνες, κάποιους τοίχους πάρα πολλούς, σπουδαίους καὶ σημαντικούς, ποὺ χωρὶς αὐτὰ δὲν μπορεῖ νὰ σταθῆ καὶ νὰ ἑνωθῆ τὸ οἰκοδόμημα, αὐτὸ συμβαίνει καὶ μὲ τὴν περίπτωσι τοῦ ἀποστόλου κι εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ.

Ἐπίσης ἂν παρομοιάσουμε τὸν Χριστιανισμὸ μὲ μιὰ πεδιάδα, μὲ  μιὰ κοιλάδα εὔφορη καὶ ἡ ὁποία ἀντλεῖ τὴ δύναμί της ἀπὸ τρεῖς τέσσερεις πηγὲς ποὺ τὴν ἀρδεύουν καὶ δὲν νοεῖται εὐφορία αὐτῆς τῆς  πεδιάδος, ἂν ἀγνοήσουμε κάποια ἀπ’ αὐτὲς τὶς πηγές, αὐτὸ συμβαίνει καὶ μὲ τὸν εὐαγγελιστὴ Λουκᾶ. Εἶναι πάρα πολὺ σπουδαία καὶ σημαντικὴ ἡ συμβολή του μέσα στὸν Χριστιανισμό.

Διότι κατ’ ἀρχὴν ἔχει γράψει τὸ τρίτο Εὐαγγέλιο, ἕνα πολὺ μεγάλο σύγγραμμα ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ εἰκοσιτέσσερα μεγάλα κεφάλαια. Λένε ὅτι τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Λουκᾶ μπορεῖ νὰ ὀνομαστῆ καὶ Εὐαγγέλιο τοῦ ἀποστόλου Παύλου, διότι ἀκολουθοῦσε τὸν ἀπόστολο Παῦλο καὶ τὰ κηρύγματα ποὺ ἔκανε ὁ ἀπόστολος Παῦλος καὶ τὶς ἀναφορὲς στὸν Χριστὸ καὶ στὸ ἔργο του καὶ στὰ λόγια του, αὐτὰ τὰ συγκέντρωσε καὶ τὰ παρουσίασε στὸ Εὐαγγέλιό του. Δηλαδὴ αὐτὰ ποὺ κήρυττε ὁ ἀπόστολος Παῦλος γιὰ τὸν Χριστό, αὐτὰ ποὺ παρέδιδε ὁ ἀπόστολος Παῦλος, αὐτὰ τὰ συγκέντρωσε καὶ τὰ συνέγραψε.

Καὶ γνωρίστηκε ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς μὲ πολλοὺς συνεργάτες τοῦ ἀποστόλου Παύλου καὶ ἄντλησε πολλὲς πληροφορίες. Ὅταν ἦταν φυλακισμένος δυὸ χρόνια ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὴν Καισάρεια, εἶχε πολλὴ ἐπικοινωνία μὲ τὰ Ἱεροσόλυμα, γνωρίστηκε μὲ τοὺς ἄλλους ἀποστόλους, μὲ τὸν Ἀδελφόθεο, μὲ τὴν Παναγία, μὲ τοὺς συγγενεῖς τοῦ Προδρόμου. Γι’ αὐτὸ μᾶς ἔχει πάρα πολλὲς λεπτομέρειες στὰ Εὐαγγέλια γιὰ τὴν περίπτωσι τοῦ Προδρόμου, τῆς γεννήσεώς του, γιὰ τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Παναγίας κλπ.

Καὶ ὑπάρχει μία περίπτωσι ὅτι οἱ δύο ποὺ πηγαίνανε πρὸς Ἐμμαοὺς τὴν ἡμέρα τοῦ Πάσχα ὁ ἕνας ἤτανε ὁ Λουκᾶς. Κι ἀπὸ ταπείνωσι δὲν ἀναφέρει τὸ ὄνομά του κι εἶναι ὁ μόνος ποὺ διηγεῖται τὴν περίπτωσι αὐτή.

Γιατί ἔγραψε τὸ Εὐαγγέλιό του. Τὸ Εὐαγγέλιό του τὸ ἔγραψε γιὰ τοὺς ἐθνικούς. Κάποιος ἐθνικός, πιθανὸν Ρωμαῖος ἀξιωματικός, ὁ Θεόφιλος, ζητοῦσε ὅσα εἶχε ἀκούσει ἐδῶ κι ἐκεῖ γιὰ τὸν Χριστὸ καὶ γιὰ τὸν Χριστιανισμὸ νὰ τοῦ τὰ συγγράψη. Καὶ στέλνει αὐτὸ τὸ πρῶτο κείμενο στὸν Θεόφιλο. Ὁ Θεόφιλος ἀντιπροσωπεύει τοὺς ἐξ ἐθνῶν Χριστιανούς.

Καὶ βλέπουμε σ’ ὅλο τὸ Εὐαγγέλιό του ὅτι ἔχει σχέσι ὁ Λουκᾶς, ταιριάζει μὲ τοὺς ἐθνικούς, διότι ἀγνοοῦσε καὶ τὰ ἑβραϊκά. Δὲν λέει ποτὲ ὁ ἅγιος Λουκᾶς «Γολγοθᾶς». Λέει «κρανίου τόπος». Δὲν λέει «ραββί», λέει «διδάσκαλος». Δὲν λέει «ἀμήν», λέει «ἀληθῶς». Καὶ ἡ γενεαλογία του δὲν φθάνει μέχρι τὸν Ἀβραάμ, ἀλλὰ προχωρεῖ μέχρι τὸν Ἀδάμ. Ἔχει κάτι τὸ παγκόσμιο μέσα γιὰ ὅλα τὰ ἔθνη τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ. Καὶ τονίζει ὅτι ὁ Χριστὸς ἦρθε γιὰ νὰ σώση ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, νὰ θεραπεύση ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, εἶναι ὁ γιατρὸς ὅλου τοῦ κόσμου.

Ἕνα ἰδιαίτερο χαρακτηριστικὸ ποὺ ἔχει τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ εἶναι δὲν ἀσχολεῖται πάρα πολὺ μὲ τὰ ἐσχατολογικά, ἀλλὰ παρουσιάζει τὴ δρᾶσι τοῦ Θεοῦ στὸ παρόν. Ὄχι γιὰ τὰ ἔσχατα, ἀλλὰ τώρα τί γίνεται, στὸ χρόνο τῆς Ἐκκλησίας ποὺ εἶναι καὶ ὁ χρόνος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτὸ φαίνεται καὶ στὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων.

Ἐπίσης ἄλλο χαρακτηριστικὸ εἶναι ὅτι ἔχει πάρα πολλοὺς ὕμνους, ὑμνολογήματα. Τό «δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ», τὴν ὑμνολογία τοῦ Ζαχαρίου, τοῦ πατέρα τοῦ Προδρόμου, τό «μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον» ποὺ εἶπε ἡ Παναγία, τό «νῦν ἀπολύεις» ποὺ εἶπε ὁ ἅγιος Συμεών, ὅλοι αὐτοὶ οἱ ὕμνοι προέρχονται ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ ἁγίου Λουκᾶ.

Ἐπίσης εἶναι πάρα πολὺ ἀκριβὴς καὶ εἶναι ἀκριβέστατος, ὥστε νὰ θαυμάζουν καὶ οἱ ἱστορικοί. Λέει λεπτομέρειες, λέει ὅτι δύο ποὺ πῆγαν νὰ προετοιμάσουν τὸ Δεῖπνο δὲν ἦταν δύο ἀπόστολοι, ἀλλὰ ἦταν ὁ Πέτρος κι ὁ Ἰωάννης.

Κι ἔχει καὶ μιὰ ἀτμόσφαιρα χαρᾶς τὸ Εὐαγγέλιό του. Παρουσιάζει τοὺς ἀγγέλους νὰ ὑμνοῦν τὴ Γέννησι τοῦ Χριστοῦ, παρουσιάζει στὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θεοτόκου νὰ ἐμφανίζεται ἄγγελος, στὴν ἁγία Ἐλισάβετ πάλι ἐκεῖνα τὰ χαρούμενα λόγια, ἐπίσης ἀναφέρει κάτι χαρούμενα λόγια ποὺ ἐλέχθησαν, ὅταν γύρισαν οἱ ἑβδομήντα μαθητὲς καὶ ἄλλα χαρούμενα λόγια ποὺ λέχθηκαν ἐκεῖ στὴ διήγησι, στὸν Ζακχαῖο. Καὶ γενικὰ ἔχει μιὰ ἀτμόσφαιρα ποὺ τονίζεται ἡ ἀτμόσφαιρα αὐτὴ ἡ χαρά.

Τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ περιέχει κάποιες περικοπὲς ποὺ δὲν ὑπάρχουν στ’ ἄλλα Εὐαγγέλια κι ἂν ἔλειπε αὐτός, θὰ μᾶς λείπανε. Φέρ’ εἰπεῖν γιὰ τὸ θαῦμα ποὺ ἀναστήθηκε ὁ υἱὸς τῆς χήρας στὴ Ναΐν, γιὰ τὸν ἄλλον τὸν ὑδρωπικό, γιὰ τοὺς δέκα λεπρούς, γιὰ τὴ συγκύπτουσα, γιὰ τὴ δρᾶσι τῶν ἑβδομήκοντα ἀποστόλων, τὴν παραβολὴ τοῦ Καλοῦ Σαμαρείτη, τὴν παραβολὴ τοῦ ἄφρονος πλουσίου, τῆς χαμένης δραχμῆς, τοῦ πλουσίου καὶ τοῦ Λαζάρου, τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου, τοῦ ἄδικου κριτοῦ καὶ πρὸ παντός, ποὺ εἶναι πάρα πολὺ σπουδαῖο, τὴν παραβολὴ τοῦ Ἀσώτου υἱοῦ, ὅλα αὐτὰ μᾶς τὰ περιέσωσε ὁ ἅγιος Λουκᾶς καὶ πόσο πρέπει νὰ τὸν εὐγνωμονοῦμε.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ Εὐαγγέλια ἔγραψε καὶ τὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, ἕνα ὀγκῶδες βιβλίο ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ εἰκοσιοχτὼ κεφάλαια. Κι ἐκεῖ ἀναφέρει γιὰ τὴν Ἀνάληψι τοῦ Χριστοῦ, γιὰ τὴν Πεντηκοστή, γιὰ τὴ δρᾶσι τοῦ ἁγίου Στεφάνου, τοῦ ἁγίου Φιλίππου, γιὰ θαυματουργίες ποὺ ἔκανε ὁ ἀπόστολος Πέτρος καὶ κυρίως γιὰ τὶς τρεῖς ἀποστολικὲς περιοδεῖες τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Μάλιστα σὲ ὡρισμένες περιοδεῖες ἦταν κι αὐτὸς ἐκεῖ καὶ γράφει σὲ πληθυντικό. «Τὴν τάδε ἡμέρα βγήκαμε μαζὶ ἔξω καὶ πήγαμε καὶ συναντήσαμε σ’ ἕνα ποτάμι τὶς γυναῖκες πού …», λέει γιὰ τὴ μεταστροφὴ τῆς Λυδίας κλπ., «καὶ καθίσαντες ἐλαλοῦμεν ταῖς συναχθείσαις γυναιξίν». Μιλούσαμε, ἔχει δηλαδὴ πληθυντικό. Αὐτὰ λέγονται στὴ θεολογία τὰ «ἡμεῖς ἐδάφια».

Ἐπίσης λόγῳ τοῦ ὅτι ἤτανε γιατρός, πολλὲς φορὲς προσέφερε καὶ ἰατρικὲς ὑπηρεσίες στὸν ἀπόστολο Παῦλο. Καὶ στὴν τρίτη ἀποστολικὴ περιοδεία τὸν βλέπουμε μαζὶ κι ἐκεῖ ἔχει αὐτοὺς τοὺς πληθυντικοὺς καὶ στὴν πρώτη φυλάκισι στὴ Ρώμη ἦταν μαζὶ μὲ τὸν ἀπόστολο Παῦλο καὶ στὴ δεύτερη φυλάκισι. Μάλιστα λέει, «ὁ μόνος ποὺ μοῦ ἔμεινε τώρα σ’ αὐτὴ τὴ φυλάκισι ἐδῶ εἶναι ὁ Λουκᾶς, οἱ ἄλλοι», λέει, «μ’ ἐγκατέλειψαν».

    Τὸ Εὐαγγέλιο καὶ οἱ Πράξεις εἶναι δύο βασικὰ βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης. Δὲν μπορεῖ νὰ νοηθῆ ἡ Καινὴ Διαθήκη, ἂν ἀφαιρέσουμε αὐτὰ τὰ δύο βιβλία. Καὶ μάλιστα ὁ Θεοφάνης, ὁ περίφημος ὑμνογράφος, ποὺ ἔχει γράψει καὶ τὸν κανόνα τῆς ἁγίας Παρασκευῆς ποὺ ἔχουμε πεῖ, ἔχει γράψει καὶ τὸν κανόνα τὸν πανηγυρικὸ τὸν σημερινό, τὸν παρουσιάζει σὰν τὸν Μωϋσῆ ποὺ ἀνέβηκε στὸ ὄρος. Ὁ Μωϋσῆς κρατοῦσε δύο πλάκες, ὅταν κατέβαινε κάτω κι ὁ ἅγιος Λουκᾶς κρατάει τὰ δύο αὐτὰ θεόπνευστα βιβλία, τὸ Εὐαγγέλιο καὶ τὶς Πράξεις. «ὡς Μωϋσῆς θεογράφους τὰς πλάκας» κλπ. «Λουκᾶ τῆς οἰκουμένης διδάσκαλε». Τὸν ὀνομάζει διδάσκαλο τῆς οἰκουμένης.

Ὁ ἀπόστολος Λουκᾶς ἤτανε ἀπὸ τοὺς μορφωμένους συνεργάτες τῶν ἀποστόλων. Ὅπως κι ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἦταν πολὺ μορφωμένος κι ὁ Ἀπολλώς. Δὲν προέρχεται ἐξ ἀγραμμάτων ἁλιέων. Καὶ μάλιστα, ὅταν γράφει καὶ στὸ Εὐαγγέλιο καὶ στὶς Πράξεις διάφορα περιστατικά, εἶναι τόσο ἀκριβὴς καὶ τόσο ἐπιστημονικός, ποὺ αὐτοὶ ποὺ θέλουνε νὰ βγάλουνε «παραμύθια» ὅλα τὰ βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης, μόλις φθάνουνε στὸν ἅγιο Λουκᾶ, τρακάρουν σ’ ἕναν τοῖχο, δὲν ξέρουν τί νὰ ποῦνε.

Εἶναι τόσο ἀκριβής. Λέει, «αὐτὸ εἶναι τὴν τάδε χρονικὴ περίοδο, ποὺ ἔγινε ἡ ἀπογραφὴ αὐτή», τὰ Χριστούγεννα δηλαδή, «ὅταν ἦταν ἡγεμὼν τῆς Συρίας ὁ Κυρήνιος». «Ἔγινε», λέει, «αὐτὸ τὸ περιστατικό», δηλαδὴ ἄρχισε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος νὰ κάνη τὸ πρῶτο κήρυγμα στὴν ἔρημο, «ὅταν ἦταν αὐτοκράτωρ ὁ τάδε, ἡγεμὼν ὁ τάδε καὶ τετράρχης ὁ τάδε». Ὅταν ἦταν αὐτοκράτωρ ὁ Τιβέριος, ὅταν ἦταν καίσαρας ὁ Πόντιος Πιλᾶτος, ὅταν ἦταν τετράρχης στὴ Γαλιλαία ὁ Ἡρώδης κλπ., κλπ.

Ἐπίσης, ὅταν ἀναφέρεται σὲ ἀρρώστιες, οἱ ἰατρικοὶ ὅροι εἶναι ἀκριβέστατοι. Λέει ὅτι ἐκεῖ στὴ νῆσο Μελίτη ποὺ ἀρρώστησε ὁ πατέρας του Πόπλιου, «συνείχετο πυρετοῖς καὶ δυσεντερίῳ». Καὶ ὅταν περιγράφη τὸ ταξίδι καὶ τὸ ναυάγιο ἐκεῖ, οἱ ὅροι οἱ ναυτικοὶ εἶναι τέλειοι. Γι’ αὐτὸ εἶναι πάρα πολὺ χρήσιμος ὁ ἅγιος Λουκᾶς στοὺς ἀπολογητές.

Ὁ ἅγιος Λουκᾶς ἔκανε ἱεραποστολὴ καὶ στὴ Δαλματία καὶ στὴ Γαλλία, πέρασε κι ἀπ’ τὴν Ἀχαΐα, ὅπου ἡ παράδοσι λέει ὅτι συνέγραψε τὸ Εὐαγγέλιο καὶ μάλιστα μερικοὶ τὸ προσδιορίζουν καὶ λένε κάπου ἐκεῖ στὸ Μέγα Σπήλαιο ὅτι ἔγραψε τὸ Εὐαγγέλιο. Καὶ τὸν βρίσκουμε σὲ προχωρημένη ἡλικία στὴ Θήβα, στὴ γειτονική μας Θήβα, ὅπου παρέδωσε τὸ ζῆν στὴν ἡλικία τῶν ὀγδόντα περίπου ἐτῶν. Τὸν ἄφησε ὁ Θεὸς καὶ ἔζησε πολύ.

Ὁ ἅγιος Λουκᾶς εἶχε γνωρίσει καὶ τὴν Παναγία, γι’ αὐτὸ ἀναφέρει λεπτομέρειες τοῦ Εὐαγγελισμοῦ κλπ. καὶ ζωγράφισε καὶ πολλὲς εἰκόνες της. Τρεῖς ἀπ’ αὐτὲς τὶς εἰκόνες τὶς ζωγράφισε καὶ τὶς παρουσίασε στὴν Παναγία, ὅταν ζοῦσε ἡ Παναγία. Καὶ τὶς εὐλόγησε ἡ Παναγία καὶ εἶπε: «Ἡ Χάρις τοῦ ἐξ ἐμοῦ τεχθέντος εἴη δι’ ἐμοῦ μετ’ αὐτῶν», δηλαδὴ τῶν εἰκόνων. Αὐτὲς οἱ τρεῖς εἶναι τοῦ Μεγάλου Σπηλαίου, ποὺ εἶναι ἀπὸ κηρομαστίχη, τοῦ Κύκκου, ποὺ εἶναι στὸ μοναστήρι στὴν Κύπρο καὶ μιὰ ἄλλη ποὺ εἶναι στὴν Οὐκρανία, κάπου σὲ μιὰ πόλι Σβιλίνα ἦταν παλιά, τώρα δὲν ξέρω ποῦ βρίσκεται. Λοιπὸν αὐτὲς οἱ τρεῖς εἰκόνες εἶναι ποὺ πῆγαν κι εὐλογήθηκαν προσωπικὰ κι ἀπὸ τὴν Παναγία.